Reflecteren hoe doe je dat?
Deze vraag wordt mij regelmatig gesteld. Reflecteren hoe doe je dat? En waarom? Reflectie helpt je bij het verkrijgen van inzicht en bewustzijn. Hiermee houd je jezelf als het ware een spiegel voor en kijkt naar wat je zelf deed en gezegd hebt. Niet iedereen vindt het even gemakkelijk om terug te kijken naar zichzelf. Om antwoord te geven op het waarom; reflecteren zorgt ervoor dat je leert en daarmee verandering kunt aanbrengen. Zo ontstaan ontwikkelpunten, beweging en groei.
Methodes
Er zijn een aantal manieren om reflectie uit te voeren. Het gaat mij te ver om ze allemaal te bespreken en te benoemen welke voor- of nadelen eraan kleven. Om je een idee te geven zijn er de volgende methodes die regelmatig worden gebruikt: STAR, SWOT, BELBIN, Roos van Leary, KOLB, Big Five, ABCD en de cirkel van Gibbs. Alle methodes helpen je bij jouw bespiegelingen en kunnen hiermee jouw gedrag verbeteren. Het maakt niet uit welk doel je gesteld hebt. Dat is voor iedereen anders. Wat het belangrijkste is dat je daarmee dichter bij het door jouw gewenste resultaat komt.
Mensen
Iedere dag maak je nieuwe situaties mee. Je gaat met andere mensen om, werkt samen , komt ze tegen in de trein of gewoon op straat. Het leuke van mensen is dat iedereen anders is en verschillend reageert op dezelfde situatie. Nou ja, ik vind dat mooi. Niet alle coachees, die ik heb mogen begeleiden, zijn daar even enthousiast over. Ze vinden het lastig om in te schatten wat iemand precies bedoelt of om ter plekke een reactie te geven die hout snijdt. En dit is niet zo eenvoudig. Reflecteren op wat er precies gebeurde is daarom een goede manier om jouw handelen te verbeteren.
Bewust
Reflecteren is bewuster nadenken over je eigen handelen. Zelf reflecteer ik bijna dagelijks op mijn eigen handelen om daarmee mijn professionaliteit te verhogen. In mijn coaching zorgt reflectie voor een (extra) leermoment. Door terug te blikken op wat er gebeurde doorleef je de situatie nog eens. De emoties die je had tijdens het gesprek zijn afgenomen. Je kunt dieper ingaan op je eigen handelen. En dan keuzes maken.
Veel vragen
Zoals ik al vertelde kijk je terug op het gesprek dat je had. Er is geen vast omlijnt scenario, het immers jouw reflectie. Het is wel handig om een vorm te bedenken met een kop en een staart. Het is voor jezelf en een ander (zoals een coach bijvoorbeeld) handig om terug te lezen. In de loop van de tijd heb ik wel gemerkt dat de volgende vragen mij erg goed helpen:
• Welke situatie was er?
• Wat deed jij precies?
• Welk effect had jouw handelen op de andere(en)?
• Hoe voelde jij je erbij? (emoties en gedachten)
• Welk resultaat heb je bereikt?
Hieronder beschrijf ik de kern van wat reflectie kan bereiken aan de hand van de bovenstaande vragen.
Situatie
De situatie is redelijk eenvoudig te omschrijven. Waar was je, met wie had je het gesprek en het onderwerp van dit gesprek. Wat gebeurde er precies in het gesprek. Welk effect had jouw gedrag op de ander. En bij jou natuurlijk. Heb je bereikt wat je wilde bereiken? In theorie is vooraf (of achteraf) prettig om te werken met een doel tijdens een gesprek. In de praktijk is dat vaak moeilijker te realiseren. Je vaart dus vaak op ervaring en intuïtie.
Gedrag
Jouw ervaringen en intuïtie zorgen voor jouw gebruikelijke en bekende reacties. Hiermee bedoel ik dat je onbewust reageert. Door reflectie kom je daarachter. Jouw gedrag is daarmee te veranderen in een volgende situatie. Hierdoor zul je merken dat je op een andere manier gaat reageren. Het begint als direct beter let op wat er plaatsvindt. Verandering vindt al plaats door bijvoorbeeld even stil te zijn tijdens het gesprek en niet meteen te spreken.
Effect
Het effect van jouw reactie zal daardoor ook veranderen. Iemand die emotioneel reageert ontvangt een andere reactie dan wanneer je dat niet doet. Bijvoorbeeld door feiten te benoemen voelt de ander zich niet meteen aangevallen. Het effect hiervan kan zijn dat er samen naar de feiten wordt gekeken in plaats van naar de persoonlijke aanval. Daarmee haal je de druk van de het gesprek af. Je richt je dan op wat er gebeurt en niet op wie er reageert.
Resultaat
Omdat iemand zich niet aangevallen voelt. “Jij doet dit niet goed, of doe je dat nou nog steeds zo, dat heb ik je toch al 100 keer gezegd!” , wordt dan bijvoorbeeld: Ik zie dat dit is gebeurd. Ja, dat klopt zegt de ander. Ik vind dat ook erg vervelend en zou dat graag anders zien. Oké, hoe kunnen we dat samen verbeteren? Smeed je gelijk een samenwerking terwijl je eigenlijk best boos was op de ander. Het blijkt dat die ook vindt dat het anders mag. Kortom de sfeer en energie verandert hierdoor ten positieve. En door een andere sfeer en energie ontstaan andere gedachten in jouw hoofd. "Hé hij/zij vindt het ook niet prettig zo. En wil een betere oplossing. De ander vindt mij helemaal niet vervelend. Het is niet op mij gericht, etc. etc."
Makkelijker
Doordat je reflecteert leer je jezelf beter kennen. Je leert wat je valkuilen of blinde vlekken zijn. Als ik het anders doe, mij anders gedraag, wordt het dan beter? Word ik dan effectiever in mijn contact met mijzelf en met anderen? Dat is wat mij betreft de mooiste vraag. Verandering begint met bewustzijn. Als je bewuster aanwezig bent maak je bewustere keuzes waarmee je andere resultaten bereikt. En dat kun je voor het grootste deel zelf realiseren. Is het makkelijk? Nee, maar het wordt op den duur wel makkelijker.