“Dat werkt echt niet bij iedereen!” Een veel gehoorde reactie als ik vertel dat ik regelmatig provocatief coach. De experts zijn het er ook niet altijd over eens. Hoewel, laat dit maar niet horen aan Jeffrey Wijnberg, Jaap Hollander of Adelka Vendl. (De laatste, auteur van : U lijkt me een vrij hopeloos geval, Thema Zaltbommel 2011) Mensen die mij hebben aangestoken met provocatief coachen. Van Adelka heb ik een waardevolle training gehad die nog steeds invloed heeft op mijn manier van coachen. Mijn beeld van coaching werd ineens omgegooid. Van aai over je bol naar schop onder je hol! Beeldender kan ik het niet omschrijven.
Nu denk je misschien dat provocatief een vorm is waarbij je voortdurend aan het confronteren bent. Confrontatie doet je niet meteen aan iets prettigs denken vermoedt ik. Het is nodig om nuancering aan te brengen. Wie denkt dat een provocatieve coach als een soort Koreaanse dictator met cliënten om gaat heeft het bij het verkeerde eind. Niets is minder waar. Ook hierbij zoek ik de verbinding en ga ik met respect met mijn coachees om. Er zijn wel verschillen met “traditioneel coachen “. Ik zet dit bewust tussen aanhalingstekens. Wat is precies traditioneel? Dat is iets voor een andere keer.
Grondlegger.
Provocatief coachen is gebaseerd op de therapie van Frank Farrelly hoogleraar aan de universiteit van Wisconsin en grondlegger van. Na jaren werken met patiënten, variërend van zware psychoses, schizofrenie tot depressies. Toen hij vond dat het effect van zijn therapie te gering was, gooide hij het over een andere boeg. Uiteindelijk leidde dit systeem, zoals hij het eerst noemde, tot provocatieve therapie en afgeleide hiervan is provocatieve coaching. Als je meer over het ontstaan hiervan wilt weten is er ondertussen veel te vinden op het web.
Serious fun.
Wat mij persoonlijk aanspreekt bij deze vorm van coaching is dat je zo veel plezier beleeft tijdens het coachen. Door spontaan een situatie te overdrijven, wordt het ineens absurd en lig je lachend naast je stoel. Die humor is, en dat is heel essentieel, vanuit warmte, liefde zelfs gestuurd. Een liefdevolle karikatuur van de werkelijkheid. Ik stap dan helemaal in de wereld van mijn coachee. Daar waar je belemmering ligt vergroot ik het, op een humoristische manier, uit. Het accent ligt dan op het gedrag en niet op jezelf. Tegelijkertijd zorgt de overdrijving voor een uitdaging. Nu de coachee ziet wat er gebeurt, wordt deze geprikkeld om te veranderen. Je gaat dan direct aan de slag. De diagnose van de hulpvraag loopt dan parallel met de coaching zelf.
Zo had ik eens een gesprek met een vrouw van middelbare leeftijd die in een sollicitatieprocedure zat maar twijfelde of ze niet te oud was voor de baan.
“Wie zit nu op me te wachten op mijn leeftijd? “ Ze kijkt me vragend aan.
‘Ja, nou zal ik je eens wat anders vertellen! ‘ Antwoord ik met een twinkeling in mijn ogen. ‘ Ik heb al gesproken met de manager van die afdeling van het bejaardentehuis hier om de hoek. En ze zitten met smart op je te wachten.’
Ze kijkt me verbaasd aan. ’ Ja, zegt ze” natúúrlijk!’
‘Ja joh ik denk dat je met applaus wordt binnengehaald. Zo’n oude vrouw hebben ze daar nog nooit gehad. Iemand van jouw leeftijd kennen ze daar echt niet.’ Haar ogen sperden zich nog verder.
’ Ik hoop dat ze genoeg gezichtscrème hebben ingekocht anders droog je nog uit ook! En ik vervolg opgewekt ‘Word je zo’n rozijntje” Het vuur schiet uit haar ogen na deze opmerking, ze zegt niks en begint ineens te lachen.
’Ja hoor eens, ik ben geen bejaarde of zo. Ik werk nog 40 uur en ik sport twee keer in de week.’ Zo erg is het ook niet hé.’ We hebben het hierna uitgebreid gehad over wat ze allemaal aan talent heeft en hiermee uitermate geschikt is voor die baan.
Reactie.
Met het gebruik van humor merk ik dat de creativiteit van mensen groter wordt. Je sluit vaak beter aan bij hun beleving. En de spanning van het coachen en wat gaat er gebeuren is minder groot. Als dat wegvalt zijn mensen veel meer in hun element en verloopt het gesprek veel natuurlijker. De thema’s bij coaching zijn regelmatig best zwaar. Luchtigheid door het gebruik van humor helpt dit beter te verteren.
Is provocatieve coaching altijd voor iedereen geschikt ? Het antwoord verschilt per coach aan wie je de vraag stelt. Ik denk dat dit niet anders is dan bij andere vormen van coaching. Het gebruik van technieken uit Gestaltt, RET of NLP, om er maar een paar te noemen, is ook niet voor iedereen even geschikt. Ik ben er intussen wel van overtuigd dat mensen veel meer kunnen hebben dan ze vooraf denken. Of beter gezegd dan ik dat vooraf dacht. Bij deze vorm van coaching ga je er zonder meer vanuit dat iemand sterk genoeg is om zich staande te houden en eigen oplossingen te zoeken.
Wanneer ik het niet in zou zetten is voor mij ook helder. Als de echte klik er niet is met iemand. Je kunt dan kunnen vervallen in sarcasme. Dat is contraproductief voor het hele proces. Deze vorm van humor komt niet uit de warmte van je hart.
Omdat je je erg moet kunnen verplaatsen in de situatie van een ander is het handig om je te kunnen inleven. Maar als de materie ver van me af staat wordt dat een stuk lastiger.
Het tegenovergestelde kan ook het geval zijn. Als iemand bij me komt met een probleem waar ik zelf ook mee rondloop, bestaat de kans dat ik mijn gevoel teveel door laat klinken. Daar help je iemand niet mee. Soms komt het voor dat de humor niet begrepen wordt. Zelf vind ik natuurlijk dat ik de meest leuke, creatieve en origineelste humor ter wereld heb. Maar niet iedereen denkt daar hetzelfde over. Dan mist het zijn effect en dus werkt het niet of minder goed. En weet je soms wil iemand ook gewoon eens zijn verhaal kwijt.
Actie.
Ik merk dat het werkt als er een reactie komt. “Ja hoor eens Remco, zo erg is het nou ook niet!”. En soms is er sprake van een uitgesteld effect. De een reageert gelijk en een ander wat later. Soms zelfs pas een paar dagen later. Reacties kunnen ook heel verschillend zijn. De een reageert heel erg emotioneel. Een ander begint te lachen of kijkt mij in opperste verwarring met van die grote ogen aan. Hoe dan ook er is zeker iets in gang gezet. Dat merk je in de meeste gevallen gelijk. Het effect ervan volgt daarna. Het lachen met elkaar of om anderen creëert verbinding en zorgt voor ruimte om oplossingen te bedenken.
Wetenschappers hebben het dan over verbindingen die in de hersenen tot stand komen. Ik heb het liever over het kwartje dat valt. Soms hoor je het langzaam rollen en de andere keer ploft het ineens omlaag. Als de pijn die wordt gevoeld groot genoeg is zal een persoon geneigd zijn om in actie te komen. En die actie is nodig om het huidige gedrag te doorbreken. Door als coach zelf onwetendheid of onhandigheid te veinzen daag ik een coachee uit. Met humor en warmte. Of zoals Adelka Vendl mij destijds voor hield: "Trek een ezel eens aan zijn staart, als je hem mee wilt krijgen!"
Ik gun je dan ook een lange staart!